1.1.           Khái niệm

-          Nguồn gốc sinh học giàu carbon hữu cơ: phân chuồng ủ, phân gia súc, phân xanh, phụ phẩm thực vật, than sinh học…

-          Đưa trực tiếp vào đất → nuôi dưỡng cây và hệ sinh thái đất (Zhou  và cộng sự, 2020)[1].

1.2.           Hiệu quả

-          Bón phân hữu cơ đóng vai trò quan trọng trong việc tăng năng suất cây trồng và độ phì nhiêu của đất (Nkebiwe và cộng sự, 2016)[2].

-          Làm giảm mật độ khối đất, tăng hàm lượng chất hữu cơ, nitơ, phốt pho và kali, số lượng vi sinh vật có lợi, cải thiện hoạt động của enzyme đất và năng suất cây trồng (Yao và cộng sự, 2019)[3]

1.2.1.     Hiệu quả kinh tế

-          Ngô: năng suất +48,6%, lợi ích kinh tế +33,8% so với bón phân hóa học[4].

1.2.2.     Hiệu quả môi trường

v Cải thiện tính chất vật lý của đất

-          Giảm mật độ khối đất → đất xốp hơn, thoáng khí hơn; Cải thiện phân bố lỗ rỗng, giúp rễ phát triển dễ dàng (Zhao và cộng sự, 2025)[5].

v Cải thiện dinh dưỡng đất

Tăng khả dụng K, P, N trong đất (Song và cộng sự, 2017[6]; Liu và cộng sự, 2023)[7].

-          Kết hợp bón phân hữu cơ và phân vô cơ, Hữu cơ đất: +95%, N tổng số: +69%, P khả dụng: tăng ~5 lần, K khả dụng: +81%, pH đất tăng 0,15 – 0,47 (Wen và cộng sự, 2015)[8].

-          Tăng các nhóm chức năng trong than sinh học (như este và ete) và cation K, Ca, Mg (Mi và cộng sự, 2018)[9].

-          Sản xuất hormone sinh trưởng, kiểm soát sinh học chống bệnh (Zhao và cộng sự, 2012)[10]

-          Giải phóng & giữ lại chất dinh dưỡng, tăng khả năng lưu trữ đất (Liu và cộng sự, 2022)[11]

v Cải thiện đa dạng sinh học đất

-          Tăng sinh khối vi sinh vật, enzym đất (Muhammad và cộng sự, 2022)[12].

-          Phân chuồng chứa vi sinh vật có lợi: Cố định đạm, huy động P & K và hình thành cộng sinh vùng rễ (Zhang và cộng sự, 2010)[13]

1.3.           Kỹ thuật

1.3.1.     Nguyên tắc

-          Tỷ lệ C: N của vật liệu hữu cơ phải dưới 25 là điều kiện quá trình phân hủy và khoáng hóa thuận lợi (Timsina , 2018)[14].

1.3.2.     Kỹ thuật

Cách bón phân hữu cơ

Trải dải
Mô tả: Bón phân thành dải hẹp cách gốc cây vài cm
Lợi ích: Giảm bay hơi amoniac
Lưu ý: Thực hiện vào thời tiết mát, đất không quá ẩm; tán cây giúp giảm mất đạm (N)

Ống nghiền / Ống kéo dài
Mô tả: Dẫn phân lỏng xuống sát mặt đất
Lợi ích: Giảm thất thoát nitơ
Lưu ý: Áp dụng cho bùn hoặc phân hữu cơ hóa lỏng

Chôn vùi
Mô tả: Chôn phân sâu 5–30 cm tùy loại cây
Lợi ích: Hạn chế xói mòn, giảm bay hơi nitơ
Lưu ý: Trước khi trồng thì chôn sâu, sau khi trồng chỉ chôn nông

Kết hợp vào đất ngay
Mô tả: Dùng máy hoặc tay trộn phân trực tiếp vào đất
Lợi ích: Giảm mất đạm (N) và lân (P)
Lưu ý: Cần thực hiện ngay sau khi bón

Bổ sung chất ức chế nitrat hóa
Mô tả: Trộn thêm chất ức chế vào phân hữu cơ
Lợi ích: Giảm quá trình chuyển hóa amoni thành nitrat
Lưu ý: Bón vào lúc mát trong ngày, đúng liều lượng khuyến cáo

Nguồn: (Ress và cộng sự, 2019)[15]

[1] Zhou, Z., Zhang, S., Jiang, N., Xiu, W., Zhao, J., & Yang, D. (2022). Effects of organic fertilizer incorporation practices on crops yield, soil quality, and soil fauna feeding activity in the wheat-maize rotation system. Frontiers in Environmental Science, 10, 1058071.

[2] Nkebiwe, P.M.; Weinmann, M. Fertilizer placement to improve crop nutrient acquisition and yield: A review and meta-analysis. Field Crops Res. 2016, 196, 389–401.

[3] Yao, X. Z., Hou, H. J., Han, Z. D. (2019). Changes of soil nitrogen in paddy field under combined control of bio-organic fertilizer and water. J. Water Resour. Water Eng. 35, 217–224. doi: 10.11705/j.issn.1672-643X.2024.01.25

[4] Qiu, Y. S., Wang, X. N., Li, P. F., Hou, X. Q., Wang, Y. L., Wu, P. N., et al. (2019). Effects of different kinds of organic fertilizers and their application rates on soil fertility and maize yield in dry land in the current season. Chin. Soil fertilizer 6, 182–189. doi: 10.11838/sfsc.1673-6257.18498

[5] Zhao, Y., Bian, Q., Dong, Z., Rao, X., Wang, Z., Fu, Y., & Chen, B. (2025). The input of organic fertilizer can improve soil physicochemical properties and increase cotton yield in southern Xinjiang. Frontiers in Plant Science, 15, 1520272.

[6] Song, Y. L., Yu, J., Xiao, C. Z., Chen, S. G., Li, Y. H., Su, X. R., et al. (2017). Effects of decomposed cow manure on soil physical and chemical properties and tomato yield. Anhui Agric. Sci. 45, 122–125. doi: 10.13989/j.cnki.0517-6611.2017.26.037

[7] Liu, G. H., Mai, W., Xuan, Y. C., Tian, C. Y. (2023). Effect of applying organic fertilizer on improving saline-alkali soil: Meta-analysis. J. Agric. Resour. Environ. 40, 86–96. doi: 10.13254/j.jare.2021.0892

[8] Wen, Y. C., Li, Y. Q., Yuan, L., Li, J., Li, W., Ling, Z. A., et al. (2015). Comprehensive Evaluation Method of soil fertility characteristics under different long-term fertilization systems. Agric. Eng. 31, 91–99. doi: 10.3969/j.issn.1002-6819.2015.07.014

[9] Mi, W., Sun, Y., Xia, S. (2018). Effect of inorganic fertilizers with organic amendments on soil chemical properties and rice yield in a low-productivity paddy soil. Geoderma 320, 23–29. doi: 10.1016/j.geoderma.2018.01.016

[10] Zhao, Z., Yang, Y. J., Lin, D. (2012). Effects of microbial fertilizer on growth, yield and quality of cucumber in solar greenhouse. Chin. Vegetables 18, 149–153. doi: 10.19928/j.cnki.1000-6346.2012.18.022

[11] Liu, Z., Zhou, H., Xie, W. (2022). Effects of returning different organic materials in combination with inorganic fertilizers on the diversity ofeukaryotic microorganisms in semi-arid northern China. Agronomy-Basel 12, 3116. doi: 10.3390/agronomy12123116

[12] Muhammad, I.; Yang, L.; Ahmad, S.; Zeeshan, M.; Farooq, S.; Ali, I.; Khan, A.; Zhou, X.B. Irrigation and Nitrogen Fertilization Alter Soil Bacterial Communities, Soil Enzyme Activities, and Nutrient Availability in Maize Crop. Front. Microbiol. 2022, 13, 833758.

[13] Zhang, Y. M., Zhou, H. J., Zhang, J. Y. (2010). Research progress of bio-organic fertilizer. Jilin Agric. Sci. 35, 37–40. doi: 10.16423/j.cnki.1003-8701.2010.03.003

[14] Timsina, J. (2018). Can organic sources of nutrients increase crop yields to meet global food demand?. Agronomy, 8(10), 214.

[15] Rees, B., Sylvester-Bradley, R., Olesen, J., & Vallejo, A. (2019). Field application of organic and inorganic fertilizers and manure. Luxembourg: Publications office of the European Union.v